การผ่าตัดทำเส้นเลือดล้างไตหรือที่เรียกว่า AVF (arteriovenous fistula) แปลว่าอะไร

       เป็นการผ่าตัดเพื่อทำทางเชื่อมระหว่างเส้นเลือดดำและเส้นเลือดแดง เพื่อทำให้เส้นเลือดดำมีขนาดโตขึ้นจนสามารถทำการดูดเลือดสำหรับฟอกไตได้ ซึ่งส่วนมากมักจะทำบริเวณแขนของผู้ป่วย

ทำไมต้องผ่าตัดทำเส้นเลือดล้างไต

       เพื่อเป็นการเตรียมเส้นเลือดดำให้มีขนาดใหญ่และเหมาะสมสำหรับการเจาะเลือดเพื่อฟอกไตโดยที่ผู้ป่วยไม่จำเป็นต้องมีสายสวนส้นเลือดดำ ที่ต้องคาไว้ที่คอหรือที่ขาเพื่อใช้ในการฟอกไต       นอกจากไม่สะดวกแล้ว ยังเจ็บแผลและเสี่ยงต่อการติดเชื้ออีกด้วยการผ่าตัดวิธีนี้เป็นวิธีที่ดีที่สุด ใช้งานได้นานเฉลี่ย 3-5 ปี ประหยัด และยังเกิดภาวะแทรกซ้อนน้อยอีกด้วย

ภาวะแทรกซ้อนของการผ่าตัดทำเส้นมีดังนี้

• การอุดตันของเส้นเลือด เป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบบ่อย เกิดจากการไหลเวียนของเลือดไม่ดี ทางไหลของเลือดตีบแคบ
• แผลผ่าตัดติดเชื้อเกิดจากดูแลทำความสะอาดแผลไม่ดี
• อาการมือเย็น ซีด ชาหรือปวดบริเวณปลายมือ เกิดจากการผ่าตัดจะทำให้เลือดมาเลี้ยงปลายมือลดลง ซึ่งอาจเป็นหลังผ่าตัดชั่วคราว

      สิ่งที่ผู้ป่วยควรคำนึงถึงเสมอ คือ ความสำเร็จของการทำเส้นเลือดล้างไตนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง   ได้แก่  คุณภาพของเส้นเลือดดำและเส้นเลือดแดง  การออกกำลังของมือ และความเข้มข้นของเลือด  ดังนั้นการผ่าตัดทำเส้นล้างไต อาจจะไม่สำเร็จในการทำครั้งเดียว

เสันเลือดเทียมคืออะไร

       เป็นที่ทราบกันมานานแล้วว่าการใช้เส้นเลือดดำของผู้ป่วยเองในการผ่าตัดทำเส้นจะดีที่สุด เพราะโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนน้อยกว่ามาก เมื่อเทียบกับเส้นเลือดเทียม (ท่อพลาสติกสังเคราะห์)  และที่สำคัญเส้นเลือดเทียมมีราคาแพง  ดังนั้นศัลยแพทย์จึงสงวนไว้ใช้ในผู้ป่วยบางราย ที่ไม่มีเส้นเลือดดำที่ดีในการผ่าตัดทำเส้นหรือไม่มีเส้นเลือดดำจริง ๆเท่านั้น   

การผ่าตัดนี้ปวดไหม

ในการผ่าตัดปกติจะใช้การฉีดยาชาเฉพาะที่ โดยจะมีวิสัญญีแพทย์ช่วยดูแลให้ท่านมีความเจ็บปวดน้อยที่สุดในขณะผ่าตัด และเฝ้าดูอาการของท่านอย่างใกล้ชิด เพื่อให้การผ่าตัดปลอดภัยมากที่สุด

การผ่าตัดรักษาใช้เวลานานไหม

โดยปกติการผ่าตัดใช้เวลาประมาณ 1-2 ชั่วโมง หลังผ่าตัดผู้ป่วยสามารกลับบ้าน ยกเว้นบางรายที่แพทย์อาจจะให้นอนโรงพยาบาล 1 คืน   เพื่อสังเกตอาการหลังผ่าตัด

ต้องเตรียมตัวอะไรบ้างในการผ่าตัด

• แพทย์จะทำการตรวจความแข็งแรงสมบูรณ์ของท่านก่อนผ่าตัด โดยต้องตรวจเลือด  เอกซเรย์ปอด คลื่นไฟฟ้าหัวใจ
• ในบางรายแพทย์จะใช้เครื่องอัลตราซาวด์ช่วยในการตรวจหาหลอดเลือดก่อนผ่าตัด
• แขนที่จะทำเส้นเลือดฟอกไต ห้ามทำหัตถการต่าง ๆ เช่น เจาะเลือด วัดความดันโลหิต
• ถ้าผู้ป่วยกำลังรับประทานยาหรือฉีดยาละลายลิ่มเลือดอยู่ ต้องบอกแพทย์และทีมงานทุกครั้ง
• นำยาที่รับประทานเป็นประจำ มาด้วยทุกครั้ง
• ในผู้ป่วยที่ได้รับการฟอกไตต้องฟอกไตก่อนผ่าตัด 1-2 วัน

หลังผ่าตัดท่านควรจะปฏิบัติตัวเช่นใด

• ดูแลแผลให้สะอาด ไม่ให้แผลถูกน้ำหรือเปียกชื้น ถ้าแผลสกปรกหรือเปียกชื้นต้องมาทำความสะอาด เปลี่ยนผ้าปิดแผลที่โรงพยาบาล หรือสถานีอนามัยใกล้บ้านทุกครั้ง
• ไม่ควรเปลี่ยนผ้าปิดแผลเอง แพทย์หรือพยาบาลจะให้ใบนัดมาทำแผล
• ขอให้ท่านสังเกตว่าเมื่อใช้มือคลำบริเวณแขนที่ทำการผ่าตัดจะมีเลือดไหลผ่านเร็ว จนเกิดการสั่นฟู่ขึ้นภายในแขนบริเวณแผลผ่าตัด นั่นแสดงว่าเส้นเลือดที่ต่อไว้ทำงานได้ดี  แต่เมื่อใดที่ท่านคลำไม่ได้ท่านควรมาติดต่อแพทย์ทันที

• ทันทีหลังผ่าตัด ผู้ป่วยควรเริ่มออกกำลังโดยการกำมือและคลายมือบ่อยๆ (ประมาณ 400 ครั้งต่อวัน) เพื่อให้เส้นเลือดที่ผ่าตัด ทำงานได้ดีขึ้นและใช้งานได้เร็ว โดยทั่วไปหลอดเลือดจะใช้งานได้ประมาณ 6-8 สัปดาห์
• หลังผ่าตัด ห้ามใช้แขนข้างที่ทำการผ่าตัด วัดความดันโลหิต เจาะเลือด หรือทำหัตถการใดๆทั้งสิ้น รวมถึงการยกของหนัก
• เมื่อแพทย์อนุญาตให้ผู้ป่วยกลับบ้าน ผู้ป่วยควรมีญาติมารับ เพราะช่วงหลังผ่าตัดผู้ป่วยอาจจะมีอาการอ่อนเพลียเล็กน้อยได้
• หลังผ่าตัด 2 สัปดาห์ ผู้ป่วยจะต้องกลับมาพบแพทย์ตามนัด เพื่อดูแผลผ่าตัด และตัดไหม

อาการหรือความผิดปกติที่ต้องสังเกต

ถ้ามีความผิดปกติเหล่านี้ควรมาพบแพทย์ทันที

1. แผลผ่าตัดบวมแดงร้อนมีหนอง/มีไข้
2. มีเลือดออกจากแผล
3. คลำชีพจรที่มือไม่ได้
4. คลำ“ฟู่” บริเวณผ่าตัดไม่ได้
5. มือข้างที่ผ่าตัดมีอาการชาหรือเย็น